खूब गयें परदेस के अपने दीवार-ओ-दर भूल गयें
शीशमहल ने ऐसा घेरा मिट्टी के घर भूल गयें
एक आर्त आवाज मला माझ्याच आतून, दरवाज्यातून कुणा अनोळखी व्यक्तीला बाहेर लोटावं, तसा बाहेर लोटत होता. मी झगडत होतो, परत स्वत:त शिरण्यासाठी आणि तो आवाज मला माझ्या ताकदीच्या दुप्पट, चौप्पट ताकदीने पुन्हा पुन्हा लोटत होता. अखेरीस मी उंबऱ्याबाहेर पडलो. जमिनीवर आपटलो. पण दार बंद होण्याआत मी सर्व ताकदीनिशी पुन्हा उठलो आणि भिडलो. तरी दार बंद झालंच. विचित्र घुसमट जाणवत होती. मी... माझ्याबाहेर !मला आत जायचंय. पण हा कोण आवाज आहे, जो मला माझ्याचपासून वेगळा करतोय ? कुणाला सांगू ? कुणाशी भांडू ?
गच्च डोळे मिटावे म्हटलं, तर डोळे मिटलेलेच होते ! उघडले.. क्षणभर अंदाज घेतला. मला दिसलं, मी माझ्या खोलीत होतो. बाजूला मोबाईल होता. त्यात पाहिलं, रात्रीचा एक वाजला होता.
आज पुन्हा एकदा जगजीतच्या त्या गझलेने पछाडलं होतं.
याद नहीं क्या क्या देखा था सारे मंज़र भूल गयें
उसकी गलियों से जो लौटे अपना ही घर भूल गयें
आजसुद्धा रात्री निजण्यापूर्वी मी सिंगापूरच्या कार्यक्रमाचं रेकॉर्डिंग ऐकलं होतं. व्हायोलीनवर साथ करायला दीपक पंडित. व्हायोलीनच्या 'बो'प्रमाणेच मागे पुढे करत हिंदोळे देणारी हळुवार चाल, नज़ीर बाक्रीचे तरल शब्द आणि जगजीतचा मलमली आवाज. असा माहोल की मंचावर बसलेले ७-८ जण मंचावर नसून हृदयाच्या आत बसले असावेत. सुरांची अशी बरसात जी अंतर्बाह्य चिंब करत असावी. पहिल्या पावसात चिंब होणारी मृदा आणि तिचा तो जगावेगळी नशा देणारा गंध.
मी त्या गाण्यात होतो की ते गाणं माझ्यात होतं ?
मी त्या मंचावर होतो की तो मंच माझ्यात ? एकरूप होणं, म्हणजे हेच असावं.
मग विचार केला की, ह्या चालीत विशेष असं काय आहे ? ह्यापेक्षा सुंदर गाणी नाहीत का ? खरं तर ह्याच चालीच्या जवळ जाणाऱ्या जगजीतच्याच किती तरी गझला, गाणी आहेत ! तरी तिच्यात का गुरफटतो आहे ?
तुमको भी जब अपनी कसमें, अपने वादें याद नहीं
हम भी अपने ख़्वाब तेरी आँखों में रखकर भूल गयें
ह्या साध्या सरळ शब्दांत 'आग का दरिया और डूब के जाना' सारखा वजनदार आशयसुद्धा नाही. तरी मी त्यांत का भोवऱ्यात अडकल्यासारखा का ओढला जातो आहे ?
काही प्रश्नांना उत्तरं नसतात किंवा उत्तरं असली तरी ती शब्दांत नसतात.
काही गाणीही अशीच निरुत्तर करत असावीत, काही शब्दही असेच निश्चल करत असावेत. एका अस्पर्श्य जागेत लोटतात अशी गाणी, असे शब्द. ती जागा आपल्यातली नसते. आपल्याबाहेरची असते. ही गाणी आपल्याला आपल्यापासून वेगळं करतात. बस्स्, एक कुठलासा आवाज येत असतो. तो कधी जगजीत असतो, कधी तलत, कधी रफी, कधी किशोर, कधी आशा तर कधी इतर कुणी. पण ते बाहेर लोटणं त्याच क्रूर थंडपणे.
असो.
माझ्यातून वेगळा झालो तरी प्रत्येक येणाऱ्या 'उद्या'ला ऑफिसला जायचंच असतं. 'रोजमर्रा'चा गाडा कितीही कुरकुरला तरी ओढायचा असतोच. खरी गोष्ट ही आहे की त्यासाठी लागणारी उर्जासुद्धा आपल्यातून बाहेर पडल्यावरच मिळते. ती मला मिळावी म्हणूनच एक जगजीत जन्मला म्हणूनच हा थंड क्रूरपणा वारंवार हवाहवासा वाटला. जीव जातो आणि आपल्यालाच माहित असतं की कुणी जीव घेतलाय. फक्त आपल्यालाच. ते कुणाला सांगायचं असतंही आणि नसतंही.
सगळंच गुंतागुंतीचं, पण हवंहवंसं.
मुझको जिन्होंने क़त्ल किया हैं कोई उन्हें बतलाये 'नज़ीर'
मेरी लाश के पहलू में वो अपना खंजर भूल गयें
उसकी गलियों से जो लौटे अपना ही घर.........................
- रणजित पराडकर
शीशमहल ने ऐसा घेरा मिट्टी के घर भूल गयें
एक आर्त आवाज मला माझ्याच आतून, दरवाज्यातून कुणा अनोळखी व्यक्तीला बाहेर लोटावं, तसा बाहेर लोटत होता. मी झगडत होतो, परत स्वत:त शिरण्यासाठी आणि तो आवाज मला माझ्या ताकदीच्या दुप्पट, चौप्पट ताकदीने पुन्हा पुन्हा लोटत होता. अखेरीस मी उंबऱ्याबाहेर पडलो. जमिनीवर आपटलो. पण दार बंद होण्याआत मी सर्व ताकदीनिशी पुन्हा उठलो आणि भिडलो. तरी दार बंद झालंच. विचित्र घुसमट जाणवत होती. मी... माझ्याबाहेर !मला आत जायचंय. पण हा कोण आवाज आहे, जो मला माझ्याचपासून वेगळा करतोय ? कुणाला सांगू ? कुणाशी भांडू ?
गच्च डोळे मिटावे म्हटलं, तर डोळे मिटलेलेच होते ! उघडले.. क्षणभर अंदाज घेतला. मला दिसलं, मी माझ्या खोलीत होतो. बाजूला मोबाईल होता. त्यात पाहिलं, रात्रीचा एक वाजला होता.
आज पुन्हा एकदा जगजीतच्या त्या गझलेने पछाडलं होतं.
याद नहीं क्या क्या देखा था सारे मंज़र भूल गयें
उसकी गलियों से जो लौटे अपना ही घर भूल गयें
आजसुद्धा रात्री निजण्यापूर्वी मी सिंगापूरच्या कार्यक्रमाचं रेकॉर्डिंग ऐकलं होतं. व्हायोलीनवर साथ करायला दीपक पंडित. व्हायोलीनच्या 'बो'प्रमाणेच मागे पुढे करत हिंदोळे देणारी हळुवार चाल, नज़ीर बाक्रीचे तरल शब्द आणि जगजीतचा मलमली आवाज. असा माहोल की मंचावर बसलेले ७-८ जण मंचावर नसून हृदयाच्या आत बसले असावेत. सुरांची अशी बरसात जी अंतर्बाह्य चिंब करत असावी. पहिल्या पावसात चिंब होणारी मृदा आणि तिचा तो जगावेगळी नशा देणारा गंध.
मी त्या गाण्यात होतो की ते गाणं माझ्यात होतं ?
मी त्या मंचावर होतो की तो मंच माझ्यात ? एकरूप होणं, म्हणजे हेच असावं.
मग विचार केला की, ह्या चालीत विशेष असं काय आहे ? ह्यापेक्षा सुंदर गाणी नाहीत का ? खरं तर ह्याच चालीच्या जवळ जाणाऱ्या जगजीतच्याच किती तरी गझला, गाणी आहेत ! तरी तिच्यात का गुरफटतो आहे ?
तुमको भी जब अपनी कसमें, अपने वादें याद नहीं
हम भी अपने ख़्वाब तेरी आँखों में रखकर भूल गयें
ह्या साध्या सरळ शब्दांत 'आग का दरिया और डूब के जाना' सारखा वजनदार आशयसुद्धा नाही. तरी मी त्यांत का भोवऱ्यात अडकल्यासारखा का ओढला जातो आहे ?
काही प्रश्नांना उत्तरं नसतात किंवा उत्तरं असली तरी ती शब्दांत नसतात.
काही गाणीही अशीच निरुत्तर करत असावीत, काही शब्दही असेच निश्चल करत असावेत. एका अस्पर्श्य जागेत लोटतात अशी गाणी, असे शब्द. ती जागा आपल्यातली नसते. आपल्याबाहेरची असते. ही गाणी आपल्याला आपल्यापासून वेगळं करतात. बस्स्, एक कुठलासा आवाज येत असतो. तो कधी जगजीत असतो, कधी तलत, कधी रफी, कधी किशोर, कधी आशा तर कधी इतर कुणी. पण ते बाहेर लोटणं त्याच क्रूर थंडपणे.
असो.
माझ्यातून वेगळा झालो तरी प्रत्येक येणाऱ्या 'उद्या'ला ऑफिसला जायचंच असतं. 'रोजमर्रा'चा गाडा कितीही कुरकुरला तरी ओढायचा असतोच. खरी गोष्ट ही आहे की त्यासाठी लागणारी उर्जासुद्धा आपल्यातून बाहेर पडल्यावरच मिळते. ती मला मिळावी म्हणूनच एक जगजीत जन्मला म्हणूनच हा थंड क्रूरपणा वारंवार हवाहवासा वाटला. जीव जातो आणि आपल्यालाच माहित असतं की कुणी जीव घेतलाय. फक्त आपल्यालाच. ते कुणाला सांगायचं असतंही आणि नसतंही.
सगळंच गुंतागुंतीचं, पण हवंहवंसं.
मुझको जिन्होंने क़त्ल किया हैं कोई उन्हें बतलाये 'नज़ीर'
मेरी लाश के पहलू में वो अपना खंजर भूल गयें
उसकी गलियों से जो लौटे अपना ही घर.........................
- रणजित पराडकर
No comments:
Post a Comment
Please do write your name.
आपलं नाव नक्की लिहा!